Mạnh Trinh xuất thủ hoa trà tặng, Nguyễn Khuyến nghinh chiêu họa bút thơ

 Chuyện kể rằng Mùa xuân Ất Tỵ (1905), bên hồ Bán Nguyệt, Tổng đốc Hải Dương Lê Hoan tổ chức cuộc thi vịnh thơ Kiều. Tam nguyên Yên Đổ Nguyễn Khuyến được mời làm chủ khảo, Giải nguyên Hiệp Biện Đại học sĩ Dương Lâm làm Phó chủ khảo. Cuộc thi thu hút rất nhiều văn sỹ và giới tri thức nổi tiếng thời bấy giờ tham gia, tạo thành Tao đàn Hưng Yên. Trong cuộc thi này Chu Mạnh Trinh đoạt giải nhất về thơ Nôm. Lúc bấy giờ Chủ khảo Nguyễn Khuyến chấm thơ của Chu Mạnh Trinh khen là khá hay, tuy nhiên khi đọc đến hai câu trong bài vịnh Sở Khanh:

“Làng nho người cũng coi ra vẻ,

Bợm xỏ ai ngờ mắc phải tay”…

thì Nguyễn Khuyến tỏ vẻ không bằng lòng, phê ngay vào bên cạnh rằng:

“Rằng hay thì thực là hay,

Đem “nho” đối “xỏ” lão này không ưa”.

Chu Mạnh Trinh biết được, có ý giận Nguyễn Khuyến. Một thời gian sau, Mạnh Trinh được cử làm quan Án sát ở Hưng Yên, nhân dịp tết Nguyên đán, Chu Mạnh Trinh gửi tặng Nguyễn Khuyến một chậu hoa trà – loài hoa có sắc nhưng không có hương, có hàm ý chê Nguyễn Khuyến khi đó mắt lòa không nhận ra được cái sắc của hoa. Hiểu được “thâm ý” của người tặng, Nguyễn Khuyến làm một bài thơ gửi Chu Mạnh Trinh như sau:

“Tết đến người cho một chậu trà

Đương say còn biết cóc đâu hoa!

Da mồi tóc bạc, ta già nhỉ,

Áo tía đai vàng, bác đó a?

Mưa nhỏ những kinh phường xỏ lá

Gió to luống sợ lúc rơi già!

Lâu nay ta chỉ xem bằng mũi,

Đếch thấy hơi thơm, một tiếng khà!”

Tương truyền, khi người nhà trở về và đưa bài thơ của Nguyễn Khuyến gửi, Chu Mạnh Trinh đọc xong vừa thẹn vừa ân hận.